Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży

W ostatnim czasie dostaję dużo pytań od rodziców jak przeciwdziałać nadmiernej masie ciała, która jest konsekwencją złych wyborów żywieniowych i niskiej aktywności fizycznej wśród ich dzieci. W tym ciężkim czasie, kiedy dzieci muszą uczyć się zdalnie w domu (pandemia COVID-19), my jako rodzice musimy zadbać o prawidłowe nawyki żywieniowe i zachęcać swoje dzieci do ruchu. Chciałbym zatem przybliżyć problem nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży.

Nadwaga i otyłość

Nadwaga i otyłość to jedne z najczęściej występujących zaburzeń rozwojowych w młodym wieku. Otyłość to pogorszenie zdrowia na skutek nagromadzenia się tkanki tłuszczowej, która w konsekwencji prowadzi do licznych powikłań i chorobowości. Rozwijająca się otyłość oprócz negatywnych skutków zdrowotnych, pogarsza jakość życia – w przypadku dzieci i młodzieży głównym problemem jest niska samoocena oraz brak akceptacji w oczach rówieśników. Według aktualnego stanu wiedzy (WHO rok 2016) 18% dzieci i młodzieży na świecie, w wieku od 5 do 19 roku życia wykazuje nadwagę, bądź otyłość. Szacuje się, że wskaźnik ten będzie ulegał znacznemu powiększeniu wraz z kolejnymi latami. Do 2025 r. liczba dzieci z nadwagą w przedziale wiekowym od 5 do 17 roku życia będzie wynosiła 177 mln, zaś otyłość będzie występowała u 91 mln[1].

Czynniki występowania

• genetyczne – otyłość u dzieci może być spowodowana występowaniem nadmiernej masy ciała u rodziców;
• środowiskowe – nieprawidłowe zwyczaje żywieniowe, brak aktywności fizycznej;
• socjoekonomiczne – pozycja społeczna, zła sytuacja ekonomiczna rodziców;
• psychologiczne – stres, emocje, zaburzenia mechanizmu samoregulacji[4,6].

Przyczyny występowania

• przyjmowanie zbyt dużej ilości pokarmów oraz napojów z dużą zawartością cukru;
• niedostateczna, lub brak aktywności fizycznej, której przyczyną mogą być: wprowadzenie zdalnej nauki szkolnej (COVID-19), utrudniony dostęp do infrastruktury, która umożliwia uprawianie sportu, telewizja (siedzący tryb życia);
• wpływ rodziny – tutaj mamy do czynienia z niedostateczną wiedzą w temacie żywienia oraz brakiem kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych przez rodziców;
• aspekt psychologiczny – stres u dzieci, objawiający się spożyciem większej ilości pokarmów;
• niedostateczna ilość snu naszych pociech – silniejsze uczucie głodu oraz zwiększony apetyt;
• opuszczanie śniadań, nieodpowiednie odżywianie (podjadanie, zwiększone spożycie większej ilości kalorii w późniejszych porach)[1,5,6].

Metody oceny otyłości u dzieci i młodzieży

• wskaźnik (BMI) – interpretacja proporcji masy ciała i wysokości – jest to najczęściej stosowana metoda rozpoznania nadwagi i otyłości;
• wskaźnik WHR – stosunek obwodu talii do obwodu bioder;
• wskaźnik WHTR – stosunek obwodu talii do wzrostu.

Jeżeli zależy nam na dokładnym oszacowaniu tkanki tłuszczowej, stosuje się badanie składu ciała metodą DEXA i inne[2].

Zalecenia dotyczące żywienia dzieci i młodzieży

• zdrowe śniadanie to podstawa;
• rezygnacja z wysokoprzetworzonej żywności;
• ograniczenie przekąsek, napojów słodzonych;
• ograniczenie cukru i soli w diecie;
• spożywanie większej ilości owoców i warzyw;
• samodzielna regulacja ilości spożywanego pokarmu przez dzieci i młodzież;
• spożywanie posiłków w gronie rodziny;
• unikanie nadmiernych restrykcji;
• wsparcie rodziny[3,6].

Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna wpływa w sposób znaczący na rozwój fizyczny i psychiczny dzieci i młodzieży. Zbyt duża podaż energii nie jest równoważona aktywnością fizyczną, więc przez jej niski poziom wzrasta ryzyko nadwagi i otyłości. Wykazano, że dzieci z nadmierną masą ciała mają obniżoną sprawność fizyczną. Słabsze wyniki dotyczą wytrzymałości, wydolności, koordynacji. Na podstawie przeprowadzonych badań wynika, że dzieci otyłe w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami są mniej gibkie i szybkie. Aktywność należy wdrażać już od dzieciństwa, gdyż wpływa ona również na polepszenie jakości życia w wieku późniejszym[3].

Podsumowanie

Coraz częściej występująca otyłość wśród dzieci i młodzieży skłania do refleksji, dlatego tak bardzo ważne jest zwiększenie świadomości rodziców w temacie zdrowego stylu życia. Należy pamiętać, że połączenie prawidłowego odżywiania oraz aktywności fizycznej to najskuteczniejsza metoda redukcji masy ciała. Zapobieganie i leczenie nadwagi i otyłości powinno rozpocząć się od wdrożenia zasad prawidłowego żywienia oraz dopasowanej do wieku i stanu zdrowia aktywności fizycznej. Ważnymi aspektami są także ograniczenia czasu spędzonego przed telewizorem, spożycia przekąsek, słodkich napojów oraz zwiększenie spożycia warzyw i owoców.

Piśmiennictwo

1. Skrzypek M, Krzyszycha RM, Goral K, Szczygieł K, Kowal K, Pokarowski M, Momora A. Postępowanie żywieniowe w leczeniu otyłości u dzieci i młodzieży. Med Og Nauk Zdr. 2021; 27(1): 13–22. doi: 10.26444/monz/134654.
2. Marcin Mikoś, Michał Mikoś, Hanna Mikoś, Monika Obara-Moszyńska, Marek Niedziela. NADWAGA I OTYŁOŚĆ U DZIECI I MŁODZIEŻY Nowiny Lekarskie 2010, 79, 5, 397–402.
3. Majewska KA, Kobylińska MM, Tchorzewska-Skrobich M, Korcz-Iżykowska M, Kędzia A Modyfikacje bilansu energetycznego w leczeniu otyłości u dzieci. Piel Pol. 2020;1(75):57–63. DOI: http://dx.doi.org/10.20883/pielpol.2020.7.
4. Przybylska D., Kurowska M., Przybylski P., Otyłość i nadwaga w populacji rozwojowej, Hygeia Public Health, 47/2012.
5. Zgliczyński W., Nadwaga i otyłość w Polsce, Biuro Analiz Sejmowych, 4/2017.
6. Jarosz M., Wolnicka K., Kłosowska J., Czynniki środowiskowe związane z występowaniem nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży, Postępy Nauk Medycznych, 9/2011.